Είναι το ρουσφέτι στο δημόσιο και οι πελατειακές σχέσεις εξ ορισμού ανήθικες πράξεις; Ξέρουμε τί σημαίνει Ελληνική Αλληλεγγύη και Δίκαιον Φατρίας;

Επί πολλά χρόνια ακούμε την φράση «πελατειακές σχέσεις». Ειδικώς μετά την υποταγή της Ελλάδος στο μνημόνιο, οι κατοχικές κυβερνήσεις και οι διεφθαρμένοι ευρωραγιάδες ύψωσαν τα λάβαρα κατά της ...διαφθοράς! Μας κάνουν μαθήματα ηθικής για το πόσο κακό είναι το κράτος και οι πολιτικοί που δημιουργούν πελατειακές σχέσεις.

Τελειώνουν το ποιηματάκι τους με την γνωστή έκκληση, «επιτέλους να γίνουμε ευρωπαίοι και ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος», υπονοώντας ότι οι πελατειακές σχέσεις είναι εξ ορισμού κάτι κακό, και ότι στις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσεως δεν υπάρχουν πελατειακές σχέσεις.

Όπως στα περισσότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Ελληνικός Λαός, δεν υπάρχει αντικειμενική ενημέρωση ούτε πολλοί διανοούμενοι που να προσφέρουν σοβαρές αναλύσεις των πολιτικών φαινομένων.

Αμφιβάλλω σοβαρώς κατά πόσον όσοι καταφέρονται κατά του ρουσφετιού και των πελατειακών σχέσεων, έχουν μελετήσει την ιστορία αυτού του φαινομένου σε ξένα κράτη, και δη στα αναπτυγμένα.

Αμφιβάλλω επίσης αν χρησιμοποιούν πορίσματα από κλάδους της πολιτικής κοινωνιολογίας. Αυτό που κάνουν είναι να φωνασκούν προκειμένου να προσφέρουν άλλοθι στα μνημόνια και στην ξένη επιτροπεία της Πατρίδος μας. Όσοι καλοπροαίρεται εξανίστανται κατά των πελατειακών σχέσεων, προερχόμενοι κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα, έχουν παντελή άγνοια της πολιτικής ιστορίας. 

Κατ’ αρχάς η πελατειακή σχέση είναι αρχαίο φαινόμενο. Στην διεθνή βιβλιογραφία το βρίσκουμε με τον όρο patron-client relationship (σχέση πάτρωνος-πελάτου) ή clientelism.

Αυτή η σχέση ήταν γνωστή από τα χρόνια της Αρχαίας Ρώμης όπου κάποιος ισχυρός ρωμαίος πολιτικός προσέφερε προστασία σε κάποιον αδύναμο πολίτη-πελάτη, και ο αδύναμος με την σειρά του προσέφερε υπακοή και βοήθεια σε ό,τι του ζητούσε ο πάτρωνας. Αρκετές φορές υπήρχαν διαβαθμίσεις μεταξύ πατρώνων. Ο πιο ισχυρός πάτρωνας έπαιρνε υπό την προστασία του λιγώτερο ισχυρούς, και αυτοί με την σειρά τους προστάτευαν πιό αδύναμους πάτρωνες, κ.ο.κ.

Η πελατειακή σχέση δεν υπάρχει μόνον μεταξύ ατόμων, υπάρχει και μεταξύ κρατών. Στην βιβλιογραφία καταγράφεται ως international patron-client relationships. To ισχυρότερο κράτος προστατεύει το πιό αδύναμο. Η σχέση αρκετές φορές επισημοποιείται με την μορφή προτεκτοράτου. Το ισχυρό  κράτος προστατεύει το αδύναμο από εξωτερικούς εχθρούς, και το αδύναμο κράτος υποχρεούται να προσφέρει γεωπολιτικές διευκολύνσεις και να ακολουθεί το πιό ισχυρό κράτος σε εξωτερικούς πολέμους προσφέροντας στρατό και πολεμοφόδια.

Οι πελατειακές σχέσεις υφίστανται και σήμερα. Μάλιστα τις προωθούν όσοι νεοφιλελεύθεροι ευρωλιγούρηδες καταφέρονται στο εσωτερικό ενάντια στο «πελατειακό κράτος». Ενώ ωρύονται όταν το Ελληνικό κράτος λυμαίνεται από συντεχνίες εργαζομένων και κομματικούς συνδικαλιστές, δεν έχουν κανένα απολύτως πρόβλημα όταν το κράτος λυμαίνεται απο ξένα κράτη όπως το 4ο Ράιχ, από τράπεζες, και από ξένους οργανισμούς όπως η τρόικα και το ΔΝΤ.

Εδώ όμως σταματάμε την ανάλυσή μας για την πελατειακή σχέση μεταξύ κρατών. Θα μας απασχολήσει σε άλλο άρθρο περί διεθνών σχέσεων. Τώρα μας ενδιαφέρει να τσακίσουμε την φθηνή ηθικολογία των αγανακτισμένων κατά του πελατειακού κράτους και τις παράνομες συναλλαγές του με ιδιώτες.

Ας ξαναθυμηθούμε το γνωστό ποιηματάκι των ευρωραγιάδων: «είμαστε τριτοκοσμικό κράτος», «δεν θα γίνουμε ποτέ Ευρώπη», κλπ. Έτσι μας λένε προκειμένου να μας πείσουν ότι είμαστε υπανάπτυκτοι.

Επειδή η αγορά βιβλίων και η χρήση του διαδικτύου είναι αρκετά φθηνή, μπορεί εύκολα οποιοσδήποτε να προμηθευτεί υλικό για να διαπιστώσει τις ανοησίες όσων καταφέρονται ενάντια στις πελατειακές σχέσεις.

Θα δούμε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα, ΗΠΑ και Ιαπωνία. Όσον αφορά τις ΗΠΑ αν ψάξει κάποιος στο google την φράση, «Tammany Hall», θα δεί πολλά άρθρα και βιβλία. Μία καλή πρόταση είναι το βιβλίο Machine Made: Tammany Hall and the Creation of Modern American Politics, by Terry Golway. Αρκετά διαφωτιστική είναι και η παράθεση στοιχείων στο Wikipedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Tammany_Hall

Εν συντομία το Tammany Hall ήταν ο πολιτικός μηχανισμός του Δημοκρατικού κόμματος στην Νέα Υόρκη, και κυριάρχησε στην αμερικανική πολιτική ζωή από το 1790 μέχρι το 1960(!). Ήταν πελατειακός μηχανισμός ελεγχόμενος εξ ολοκλήρου από Ιρλανδούς. Πατρονάριζε νέους Ιρλανδούς μετανάστες για να κυριαρχούν στην πολιτική ζωή της Νέας Υόρκης. Αυτά, για να μην μας λένε κάποιοι πολιτικώς αμόρφωτοι ότι πρέπει να «εκσυγχρονιστούμε».

Σήμερα δεν υπάρχει ο κομματικός μηχανισμός του Tammany Hall, όχι διότι καταργήθηκαν οι πελατειακές σχέσεις, αλλά επειδή άλλαξαν μορφή. Σήμερα στις ΗΠΑ παίζουν πολύ μεγαλύτερο ρόλο οι μη-κυβερνητικές οργανώσεις, οι οργανώσεις των μειονοτήτων (για παράδειγμα η National Association for the Advancement of Colored People), οι οργανώσεις ταυτότητος (identity politics) όπως η οργάνωση των ομοφυλοφίλων LGBT, και οι πολυεθνικές εταιρείες μαζί με τις τράπεζες.

Όσο και να φωνασκούν κατά των πελατειακών σχέσεων οι νεοφιλελεύθεροι ευρωραγιάδες, η οικονομική κρίση του 2008 ανέδειξε πλήρως τις πελατειακές σχέσεις μεταξύ κράτους και τραπεζιτών. Ο Henry Paulson, υπουργός οικονομικών των ΗΠΑ και στέλεχος της Goldman Sachs, έδωσε τρισεκατομμύρια για την διάσωση της Wall Street, την στιγμή που εκατομμύρια Αμερικανοί πολίτες έχαναν την εργασία και τα επιδόματά τους.

Τα ίδια βλέπουμε και στην Ελλάδα. Καταφέρονται κατά του πελατειακού κράτους εις ό,τι αφορά τους διορισμούς κομματικών ημετέρων, αλλά δεν έχουν κανένα πρόβλημα με τον διορισμό του Γκίκα Χαρδούβελη της Eurobank στο υπουργείο οικονομικών. Αυτό δεν θεωρείται πελατειακή σχέση.

Ας δούμε όμως και τί γίνεται στην Ιαπωνία με τις πελατειακές σχέσεις. Ένα διαφωτιστικό βιβλίο είναι το Shadow Shoguns, the rise and fall of Japan’s postwar political machine, by Jacob Schlesinger.

Στο βιβλίο αναλύεται η διαδρομή του Kakuei Tanaka, ενός εργολάβου, και πολιτικού του Liberal Democratic Party, ο οποίος έφθασε να γίνει πρωθυπουργός της Ιαπωνίας από το 1972 έως το 1974. Ο Kakuei Tanaka έκτισε ένα τεράστιο σύστημα πατρωνίας δια του οποίου οι πάντες τον εσέβοντο και ζητούσαν την βοήθειά του. Από την κατασκευή σχολείων μέχρι την ανάδειξη υποψηφίων του κόμματος. Αυτά, για να μην μας λένε κάποιοι ξενόδουλοι ότι σε άλλες χώρες δεν υπάρχουν πελατειακές σχέσεις, και το «να γίνουμε επιτέλους Ευρώπη».

Όποιος παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τα τεκταινόμενα στις Βρυξέλλες, ξέρει πολύ καλά ότι η πρωτεύουσα της ΕΕ έχει μετατραπεί σε λίκνο πελατειακών σχέσεων. Δεκάδες πολυεθνικές και οργανώσεις με επαγγελματίες λομπίστες έχουν εγκαταστήσει εκεί τα γραφεία τους, και κλείνουν χρυσές, πελατειακές δουλειές.

Υπάρχει και μία τρίτη μορφή πελατειακών σχέσεων, η οποία κυριαρχεί σε χώρες της Ασίας, της Μέσης Ανατολής, και της Αφρικής, και πρόκειται για τις φυλετικές κοινωνίες, με φυλετική/φατριαστική οργάνωση. Μπορούμε να βρούμε υλικό στο διαδίκτυο πληκτρολογώντας τους όρους tribal laws, tribal leadership, tribal associations, tribal organizations, tribalism.

Το κάθε μέλος της φατρίας ή της φυλής ορκίζεται πίστη και αφοσίωση στην ομάδα του και στον ηγέτη του, και ταυτοχρόνως η φυλή τού παρέχει εργασία, προστασία, και ο,τιδήποτε άλλο έχει ανάγκη. Οι φυλετικές κοινωνίες των Αράβων, των Αφρικανών, και των Ασιατών βασίζονται στην πατρωνία και στις πελατειακές σχέσεις, αλλιώς δεν θα είχε νόημα η ύπαρξή τους.

Ένα καλό βιβλίο για το συγκεκριμένο θέμα είναι το Clan Politics and Regime Transition in Central Asia, by Kathleen Collins.

Επίσης στον σύνδεσμο που ακολουθεί, μπορούμε να διαβάσουμε το τί γίνεται στην Βραζιλία επί αιώνες με τον θεσμό των πελατειακών σχέσεων: Patron-Client Relations and Politics in Brazil - An Historical Overview.

Όμως οφείλουμε μία εξήγηση στους αναγνώστες. Το άρθρο μας δεν έχει σκοπό να εξωραΐσει το πολιτικό ρουσφέτι. Αντιθέτως, μισούμε την χρήση πλαγίων μέσων για να γίνει μία απλή δουλειά στο δημόσιο, όπου είναι αδιανόητο να ταλαιπωρούμαστε. Ούτε είμαστε υπέρ του να προσλαμβάνωνται άχρηστοι κομματικοί εγκάθετοι στο δημόσιο και να τους πληρώνει η υπόλοιπη κοινωνία.

Σκοπός είναι να κάνουμε μία βαθειά τομή στο φαινόμενο, αναλύοντας τα βαθύτερα κίνητρα των πελατειακών σχέσεων, και ως πολιτικοί να προτείνουμε επωφελείς λύσεις για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται αυτό το φαινόμενο. Και από αρνητικό φαινόμενο να δημιουργεί θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία.

Με το να λέει κάποιος πολιτικός, «να καταργηθούν οι πελατειακές σχέσεις», σημαίνει ότι είναι παντελώς άσχετος με την πολιτική κοινωνιολογία, και την πολιτική ιστορία.

Το βασικό κίνητρο ενός πολιτικού στο ρουσφέτι είναι ότι χρειάζεται ψήφους για να εκλεγεί, και το βασικό κίνητρο του ψηφοφόρου είναι ότι χρειάζεται δουλειά.

Ελλείψει εθνικού σχεδίου για την ικανοποίηση αυτών των δύο αναγκών, ο μεν πολιτικός διορίζει αχρείαστους και ανίκανους υπαλλήλους στο δημόσιο αδιαφορώντας για τις συνέπειες, ο δε ψηφοφόρος βρίσκει εργασία στο δημόσιο αλλά είτε δεν πηγαίνει στην εργασία του ενώ πληρώνεται, είτε είναι πλημμελής στα καθήκοντά του εκμεταλλευόμενος την πολιτική του γνωριμία. Το αποτέλεσμα είναι ζημιογόνο για την κοινωνία.

Εμείς θα ξεκινήσουμε με την υπόθεση ότι η πελατειακή σχέση-το «ρουσφέτι», είναι κάτι που υπάρχει ως κοινωνική ανάγκη, υπό την έννοια ότι είναι υποχρέωση του πολιτικού είτε να δημιουργεί θέσεις εργασίας, είτε να συντηρεί τις υπάρχουσες θέσεις εργασίας.

Επίσης θεωρούμε θεμιτή την ανάγκη των ψηφοφόρων για εύρεση εργασίας, και την προσέγγιση των πιό ισχυρών πολιτικών, υπό την έννοια του φυλετικού/φατριαστικού δικαίου. Οι Πολέμαρχοι της Φυλής είναι πάντα υπεύθυνοι για την ασφάλεια και την ευημερία των μελών της Φυλής. Αλλιώς καθαιρούνται πάραυτα.

Αυτό που αλλάζει στην δική μας προσέγγιση είναι ο τρόπος δια του οποίου επιτυγχάνεται ο σκοπός, και η διαδικασία της πελατειακής σχέσεως. Θα εξηγήσουμε το τί προτείνουμε με ένα υποθετικό παράδειγμα.

Ας υποθέσουμε ότι ο πολιτικός Ιφικράτης Αμυράς κατέρχεται σε εκλογική μάχη. Πρέπει, μεταξύ άλλων, να υποσχεθεί στους ψηφοφόρους θέσεις εργασίας; Οπωσδήποτε ναι, αλλιώς θα είναι άχρηστος ως πολιτικός και ως ηγέτης. Το ζήτημα είναι με ποιό τρόπο θα υλοποιήσει την υπόσχεσή του.

Υπάρχουν τρείς τρόποι να εκπληρώσει την υπόσχεσή του, χωρίς να ζημιώσει το Δημόσιο.

Πρώτον, δια της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας από την εκβιομηχάνιση της χώρας. Ας παρατηρήσουμε ότι ουδείς πολιτικός τις τελευταίες δεκαετίες υπόσχεται θέσεις εργασίας στην βιομηχανία. Όλοι υπόσχονται θέσεις στο δημόσιο. Ας φανταστούμε όλους τους Έλληνες πολιτικούς να ζητούν εδώ και τώρα την κατασκευή Ελληνικών αυτοκινήτων, την κατασκευή Ελληνικών ηλεκτρονικών υπολογιστών, την κατασκευή πλοίων σε Ελληνικά ναυπηγεία, την κατασκευή Ελληνικών κλιματιστικών μηχανημάτων, κοκ. Σε ελάχιστο χρονικό διάστημα θα άλλαζε η ψυχολογία της κοινωνίας. Και ο πολιτικός θα είχε εκπληρώσει την υπόσχεσή του στους ψηφοφόρους.   

Δεύτερον, συγκράτηση των υπαρχόντων θέσεων εργασίας δια της υποστηρίξεως Ελληνικών προϊόντων και Ελληνικών επιχειρήσεων. Ας φανταστούμε δεκάδες πολιτικούς να διαφημίζουν και να προωθούν Ελληνικά προϊόντα. Να καλούν επιμόνως τον Λαό να αγοράσει Ελληνικά προϊόντα, μέσω των συνεντεύξεών των. Ας φανταστούμε όλους τους Έλληνες πολιτικούς να επισκέπτωνται τα Ελληνικά περίπτερα των εμπορικών εκθέσεων, εσωτερικού και εξωτερικού, και να βγάζουν λόγους για το πόσο καλά είναι τα Ελληνικά προϊόντα. Ας φανταστούμε τον οιονδήποτε Έλληνα πρωθυπουργό να λέει μπροστά στην κάμερα ότι αγόρασε το κοστούμι του από μία Ελληνική βιοτεχνία, και ότι τα υποδήματά του κατασκευάστηκαν σε Ελληνικό εργοστάσιο. Πόσο θετική εντύπωσε θα προκαλούσε στην κοινωνία και τί θετικό αντίκτυπο θα είχε στην αγορά!

Αντ’ αυτού βλέπουμε γελοίους πολιτικούς που αφ’ ενός διορίζουν ημετέρους στο δημόσιο, αφ’ ετέρου απειλούν τους πολίτες με νέα φοροκαταιγίδα.

Τρίτον, δια της μαζικής απελάσεως των λαθροεποίκων. Ένας πολιτικός μπορεί να επιφέρει θετικό αποτέλεσμα στο πρόβλημα της ανεργίας, δια της πληρώσεως θέσεων εργασίας από Έλληνες αντί από λαθροεποίκους. Ο Έλλην πολιτικός, εφ’ όσον διαθέτει το ένστικτο του Πολέμαρχου, υποχρεούται να διατρέχει όλα τα μήκη και τα πλάτη της κοινωνίας, και να αγωνίζεται να εξασφαλίσει θέσεις εργασίας για τους Έλληνες από τον αθέμιτο ανταγωνισμό των λαθροεποίκων. Ας φανταστούμε όλους τους Έλληνες πολιτικούς να περιδιαβαίνουν χωράφια, οικοδομές, εργοστάσια, ιδιωτικές εταιρείες, και μπροστά σε τηλεοπτικές κάμερες να καταγγέλουν όσους εργοδότες δίνουν εργασία σε λαθροεποίκους.

Όταν όμως ο πολιτικάντης μετατρέπεται σε παράσιτο, καθυβρίζει τους Έλληνες αποκαλώντας τους τεμπέληδες, δίνει δουλειά σε λαθροεποίκους, και τάζει δουλειά στο δημόσιο στους ημετέρους, αυτό δεν λέγεται πελατειακή σχέση. Αυτό είναι εσχάτη προδοσία.

Αν λοιπόν, στο υποθετικό μας παράδειγμα, ο πολιτικός Ιφικράτης Αμυράς διορίζει πολίτες/ψηφοφόρους σε νέες θέσεις εργασίας στην βιομηχανία, προσελκύει ψηφοφόρους επειδή προωθεί Ελληνικά προϊόντα και διαφημίζει Ελληνικές εταιρείες στους πολιτικούς του λόγους, και βρίσκει εργασία σε πολίτες/ψηφοφόρους επειδή αγωνίζεται για την απέλαση των λαθροεποίκων και την αντικατάστασή τους με Έλληνες εργαζομένους, τότε αυτή η πελατειακή σχέση είναι νόμιμη, ηθική, και πατριωτική.

Η δική μας διαφορετική προσέγγιση στο ζήτημα των πελατειακών σχέσεων εκκινεί από την εξής υπόθεση:

Όχι μόνον είναι θεμιτό, αλλά είναι υποχρεωτικό για έναν πολιτικό να βοηθά τους πολίτες ή/και τους ψηφοφόρους να βρουν εργασία. Όχι μόνον είναι θεμιτό για τους πολίτες ή/και τους ψηφοφόρους να ζητούν εργασία από τους πολιτικούς ηγέτες, αλλά επιπλέον υποχρεούνται να διαπιστώνουν αν είναι άξιος ηγέτης ο υποψήφιος πολιτικός. Αν έχει ένστικτο Πολέμαρχου ή αν πρόκειται για πολιτικό παράσιτο.

Οι πολίτες/ψηφοφόροι πρέπει να απαιτούν από τους πολιτικούς να υποστηρίζουν τα Ελληνικά προϊόντα. Οι πολίτες/ψηφοφόροι πρέπει να απαιτούν από τους πολιτικούς να υποστηρίζουν τους Έλληνες εργαζομένους έναντι των λαθροεποίκων. Οι πολίτες/ψηφοφόροι πρέπει να απαιτούν από τους πολιτικούς να δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας δια της εκβιομηχανίσεως της χώρας μας.

Από την δική μας πλευρά, ως πολιτικοί, οφείλουμε να μην εξαπατούμε τους πολίτες/ψηφοφόρους, ούτε να ζημιώνουμε το δημόσιο με αχρείαστους διορισμούς. Υπάρχουν πολύ καλύτεροι, πολύ ευκολότεροι, και απολύτως νόμιμοι τρόποι να εξυπηρετήσουμε τους πολίτες/ψηφοφόρους οι οποίοι μας προσεγγίζουν και ζητούν την ικανοποίηση μίας βασικής ανάγκης που υπάρχει σε όλες τις χώρες, σε όλους τους λαούς, σε όλες τις εποχές. Η ανάγκη για εργασία των πολιτών/ψηφοφόρων δεν πρέπει να τυγχάνει εκμεταλλεύσεως από την πλευρά των πολιτικών, ούτε να υποβιβάζεται σε ανέντιμη συναλλαγή.

Αν οι πολιτικοί όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων ακολουθήσουν την προτροπή μας, θα σφυρηλατηθεί η Ελληνική Αλληλεγγύη. Τί πιό όμορφο από το να βλέπεις το υπουργικό συμβούλιο να επισκέπτεται μία μικρή οικογενειακή επιχείρηση τυροκομικών και να συντρώγει με τους ιδιοκτήτες κάνοντας δωρεάν τηλεοπτική διαφήμιση στις χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις παραγωγής τυροκομικών, αλλαντικών, κρεάτων, ξηρών καρπών, φρούτων, λαχανικών. Τί πιό συγκινητικό, εύκολο, νόμιμο, πατριωτικό, από το να επισκεφθούν οι κυρίες-σύζυγοι των Ελλήνων πολιτικών μία έκθεση Ελληνικών ενδυμάτων και εκεί να δοκιμάσουν τα νέα μοντέλα των Ελληνικών οίκων μόδας. Η σύζυγος του πρωθυπουργού θα μπορούσε να ανεβεί στην σκηνή μαζί με τις υπόλοιπες κοπέλες φορώντας ένα σύνολο Ελληνικής σχεδιάσεως και παραγωγής.

Αν όμως οι σύζυγοι των πολιτικών και οι γυναίκες βουλευτές κυκλοφορούν με τσάντες αξίας 15.000 ευρώ και μάλιστα εισαγωγής, τότε όντως το ρουσφέτι και η πελατειακή σχέση είναι εθνοκτόνες συμπεριφορές.

Η πελατειακή σχέση έτσι όπως την περιγράφουμε στο άρθρο μας, στην ουσία είναι μετονομασία της Ελληνικής Αλληλεγγύης και του Δικαίου Φατρίας.

Επειδή οι περισσότεροι πολιτικοί στην Ελλάδα είναι άχρηστοι, ποτέ στην ζωή τους δεν έχουν δαπανήσει χρόνο για να σκεφθούν έναν τρόπο ώστε και να ικανοποιούν τους ψηφοφόρους των, και να μην ζημιώνουν το Δημόσιο. Ελπίζουμε να τους βοηθήσαμε λίγο.

Ιφικράτης Αμυράς