Η ειδική αυτή μορφή νοημοσύνης και πνευματικής ευστροφίας που ονομάζεται δόλος, η Ελληνική Μήτις, που παραβλέφθηκε (δυστυχώς) από τους περισσότερους σύγχρονους ελληνιστές, αποκαταστάθηκε στην πραγματική της διάσταση και επανέκτησε το αρχικό αυθεντικό της νόημα χάρη στις μελέτες των Μ. Dettiene και J.P Vernant που οριοθετούν το πεδίο δράσης της Μήτιδος στις σκέψεις και στις πράξεις της Ελληνικής κοινωνίας.
Η Μήτις που από πολλές απόψεις αντιτίθεται στο διανοητικό σύμπαν των Ελλήνων φιλοσόφων και στην αντίληψη που είχαν για την αλήθεια, ορίζεται από τους συγγραφείς αυτούς ως "...πολύπλοκο αλλά απόλυτα συνεκτικό σύνολο διανοητικών στάσεων και συμπεριφορών που συνδυάζουν την οξύνοια, την προνοητικότητα, την πνευματικήν ελαστικότητα, την προσποίηση, την καπατσοσύνη, την επαγρύπνηση, το αίσθημα της επικαιρότητας, διάφορες επιτηδειότητες, μια μακροχρόνια πείρα, που εφαρμόζεται σε φευγαλέες πραγματικότητες, ασταθείς και αμφίβολες, που δεν προσφέρονται ούτε για ακριβείς υπολογισμούς, ούτε για αυστηρές συλλογιστικές επεξεργασίες".
Σε αντίθεση με τους Έλληνες φιλοσόφους που ενδιαφέρονται για το είναι, το αμετάβλητο, το σταθερό, την στέρεη γνώση, ο άνθρωπος προικισμένος με μήτιδα είναι ικανός να αντιμετωπισει το γίγνεσθαι, την ευμετάβλητη, ασταθή, και πολυειδή πραγματικότητα.
Η Μήτις αντιστρέφει στο αντίθετο τους όρους που δεν έχουν ακόμα προσδιοριστεί σαν σταθερές και οριοθετημένες αλληλοαποκλειόμενες έννοιες, αλλά παρουσιάζονται σαν δυνάμεις σε κατάσταση σύγκρουσης που, ανάλογα με την ροπή που παίρνει η δοκιμασία όπου αντιμάχονται η μία με την άλλη, βρίσκονται άλλοτε νικήτριες, άλλοτε νικημένες.
Επομένως ο δόλος δεν εφαρμόζεται παρά μόνο σε καταστάσεις κυμαινόμενες και ευμετάβλητες, όπου οι κανόνες του παιγνιδιού δεν είναι εκ των προτέρων προσδιορισμένοι με σαφείς συμβάσεις. Παρόμοιες καταστάσεις αφήνουν στο άτομο αρκετή ελευθερία ελιγμού και του επιτρέπει να χρησιμοποιεί ορισμένες δεξιότητες που αποβαίνουν σαθρές και άχρηστες σε ένα διανοητικό κλίμα όπου κυριαρχεί η αναζήτηση της αλήθειας.
Ο πιο προικισμένος σε μήτιδα της ελληνικής μυθιστορίας είναι ο πολυμήχανος, πολύτροπος, και πολυμήτις Οδυσσέας, ο αγαπημένος της πανσόφου, πάνοπλου Κόρης της Μήτιδος, Αθηνάς Παλλάδος.
Πηγή: Η απάτη στην Ελληνική Αρχαϊκή εποχή, μία ψυχοκοινωνική προσέγγιση.
Μαρία Σακαλάκη, PhD
No comments:
Post a Comment