Στην επιτυχή έκβαση ενός πολέμου συμβάλλουν τα εξής στοιχεία:
-Ρυθμοί και ποσοστά φθοράς (attrition rates) σε υλικά-πυρομαχικά και ανθρώπινο δυναμικό, και κατά πόσον αναπληρώνονται από εφεδρείες, και πόσο γρήγορα αναπληρώνονται.
-Περιθώρια λάθους κάθε αντιπάλου. Μικρότερα περιθώρια λάθους έχει ένας νεοσύστατος στρατιωτικός οργανισμός με λίγους ικανούς ηγέτες, μεγαλύτερα περιθώρια λάθους έχει μία στρατιωτική οργάνωση με ιστορικό βάθος δεκαετιών που ευκόλως αντικαθιστά τους νεκρούς ηγέτες.
-Καμπύλη εκμαθήσεως. Σε κάθε πόλεμο εμφανίζονται νέα όπλα και νέες τακτικές. Η ταχύτης αφομοιώσεως του στρατεύματος των εξελίξεων από τα πολεμικά εργαστήρια των μαχών, θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα. Ένας καθετοποιημένος ιεραρχικώς οργανισμός όπου ένας στρατηγός μαθαίνει πολύ αργά τις αναφορές από το μέτωπο, μειονεκτεί σε σχέση με ένα οριζοντιοποιημένο δίκτυο στρατιωτικών οργανώσεων που δρούν με αποκεντρωμένο μοντέλο μάχης και λειτουργούν όπως το λογισμικό ανοικτού κώδικος-ήτοι με ανακοινώσεις σε κοινωνικά δίκτυα δια των οποίων η μία οργάνωση επωφελείται από την εμπειρία μίας άλλης οργανώσεως σε χρόνο μηδέν.
-Η καινοτομία και η πρωτοβουλία. Από τα τεχνάσματα εξαπατήσεως του εχθρού(deception) μέχρι τα μη-επανδρωμένα οχήματα, ο ανθρώπινος νούς εφευρίσκει εκατοντάδες τρόπους για να εξοντώσει τον εχθρό. Ένα στράτευμα που επιβραβεύει την καινοτομία και την πρωτοβουλία των απλών στρατιωτών, πλεονεκτεί έναντι ενός στρατεύματος που διοικείται από ένα αποστεωμένο ηγετικό σχήμα το οποίο αδιαφορεί για την έρευνα πάνω σε πολεμικά ζητήματα και εγκλωβίζεται στην τυπολατρία και στην κακώς εννοούμενη πειθαρχία.
-Ο ταχύτατος μετασχηματισμός του είδους-μορφής του πολέμου. Ένας πόλεμος μπορεί τάχιστα να μετατραπεί από τοπικός σε διεθνή, από ταξικός σε εθνικός, από εθνικός σε θρησκευτικός, κ.ο.κ, και να εμπλέξει χώρες, κινήματα, κόμματα, έθνη, που αρχικώς δεν είχαν καμμία σχέση με την τοπική σύγκρουση.-Το πώς συμπεριφέρεται ψυχολογικώς και οργανωτικώς ο λαός και ο στρατός. Ένας λαός και ο στρατός του, μπορεί στατικώς να φαίνεται ισχυρός, αλλά εν κινήσει να καταρρεύσει σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Οι παρελάσεις, τα νέα όπλα που αγοράζονται, ο αριθμός των στρατιωτών, οι εντυπωσιακές στολές, η φαινομενική πειθαρχία, κλπ, όλα αυτά είναι στατικά στοιχεία. Δεν προϊδεάζουν το πώς θα συμπεριφερθεί ο στρατός όταν κληθεί να πολεμήσει σε ένα μέτωπο 200 χλμ μακριά από την αρχική του βάση, σε ξένο και αντίξοο περιβάλλον, με δυσκολίες τροφοδοσίας, κλπ. Ένα τάγμα που εδρεύει σε μία πόλη αλλιώς θα συμπεριφερθεί όταν κληθεί να πολεμήσει για 3 μήνες σε βουνό με -20 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με το πώς συμπεριφερόταν μέσα στην πόλη. Το ίδιο ισχύει και για τον λαό. Όταν κληθεί να αντιμετωπίσει πολεμικές καταστάσεις, οι ψυχολογικές φάσεις που περνά, εξαρτώνται από τις ταχύτατες αλλαγές που γίνονται στα πεδία των μαχών. Το αν θα αντέξει ο λαός τις πολεμικές πιέσεις εξαρτάται από το κατά πόσον διαθέτει ελαστικότητα (resilience) στην απορρόφηση σοβαρών πληγμάτων, και προσαρμοστικότητα σε δυναμικές καταστάσεις.
-Υπεροπλία σε συγκριμένα σημεία μαχών. Παλιό στρατιωτικό δόγμα αλλά παραμένει εν ισχύ. Η υπεροπλία σε συγκεκριμένα σημεία, η δυνατότης εγκαίρου συμπτύξεως και αναδιοργανώσεως της αμύνης, η τάχιστη μεταφορά εφεδρειών προς ενίσχυση της επιθέσεως σε συγκεκριμένο σημείο, έχουν κρίνει πολλές μάχες.
-Η δυνατότης μετατροπής τακτικών επιτυχιών σε στρατηγική νίκη. Σε αρκετές περιπτώσεις στον πρώτο και δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η Γερμανία επέτυχε σημαντικότατες νίκες σε τακτικό επίπεδο, αλλά δεν κατάφερε να επιτύχει κανέναν στρατηγικό στόχο.
-Η ακρίβεια καθορισμού επιχειρησιακών στόχων. Ένα από τα μεγαλύτερα και συχνότερα προβλήματα που εμφανίζεται στα υψηλά κλιμάκια των επιτελείων είναι ο καθορισμός επιχειρησιακών στόχων. Η αποτυχημένη εκστρατεία της Καλλιπόλεως στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, ακόμη και σήμερα προξενεί λογομαχίες μεταξύ ειδικών για το κατά πόσον ήταν εφικτή και αναγκαία.
-Καταλληλότης, αποδοτικότης, και αποτελεσματικότης του στρατιωτικού δόγματος διεξαγωγής επιχειρήσεων σε σχέση με του εχθρού. Η Γαλλία στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο κατέληξε να πολεμά με ένα αμυντικό δόγμα, τον πόλεμο χαρακωμάτων. Έχοντας μείνει με αυτή την αντίληψη, θεώρησε ότι και στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, το ίδιο δόγμα θα την σώσει από την γερμανική πολεμική μηχανή. Εάν το στρατιωτικό δόγμα δεν προσαρμόζεται τάχιστα στις νέες εξελίξεις, και αντ’ αυτού η ηγεσία προσπαθεί να ταιριάξει το πώς αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα με το δόγμα που έχει υιοθετήσει, η καταστροφή είναι δεδομένη.
-Οικοδόμηση και διαχείριση συμμαχιών. Ένας αδύναμος στρατός, μόνος του απέναντι σε έναν ισχυρότερο, μπορεί να ανατρέψει την ασυμμετρία μέσω διπλωματίας πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, εντάσσοντας στον πόλεμο ξένους στρατούς εναντίον του εχθρού. Μία από τις εξυπνότερες ενέργειες της βρετανικής διπλωματίας στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ήταν στο ζήτημα του πολωνικού διαμελισμού. Χίτλερ και Στάλιν διαμελίζουν την Πολωνία, αλλά η Βρετανία κηρύσσει πόλεμο μόνον κατά της Γερμανίας, και ουχί κατά της Σοβιετικής Ενώσεως, διότι έτσι την συμφέρει. Αποσκοπεί στο να προσεταιριστεί την ΕΣΣΔ εναντίον της Γερμανίας, αδιαφορώντας για τις εγγυήσεις ασφαλείας που είχε δώσει στην Πολωνία. Παρεμφερές είναι και το ζήτημα του ανοίγματος νέων μετώπων. Κλασσική περίπτωση τα Βαλκάνια και στους δύο παγκοσμίους πολέμους. Η Αντάντ από την μία, και η Τριπλή Συμμαχία από την άλλη μεριά, διαγκωνίζονται για να προσεταιριστούν νέες χώρες. Συγχρόνως πονοκεφαλιάζουν για το αν τους συμφέρει να ανοίξουν νέα πολεμικά μέτωπα σε μακρινά πεδία μαχών, και αν μπορούν να τα συντηρήσουν. Σήμερα η Ρωσσία, υπογείως βοηθά τους Χούθι στην Υεμένη ώστε να ανοίξει ένα νέο μέτωπο εις βάρος της Δύσεως, σε αντίποινα για τον δυτικό πόλεμο δι’ αντιπροσώπων μέσω Ουκρανίας.
-Κοινωνική συνοχή και συλλογική αφοσίωση. Υπάρχουν ειδικοί ψυχομετρικοί πίνακες στρατιωτικών υπηρεσιών που καταγράφουν τα σημεία θραύσεως μίας κοινωνίας μετά από πολυετή έκθεση στον πόλεμο. Αρκετές φορές στους καρχηδονιακούς πολέμους η ρωμαϊκή κοινωνία βρέθηκε σε κατάσταση πανικού λόγω των επιτυχιών του Αννίβα, αλλά τελικώς κατάφερε να επιβληθεί, σε αντίθεση με την καρχηδονιακή κοινωνία που κατέρρευσε.
-Διαρκής εναλλαγή προτεραιοτήτων. Όταν εμπλέκονται άσχετοι πολιτικοί και στρατηγοί σε έναν πόλεμο, αμέσως εμφανίζεται το πρόβλημα των προτεραιοτήτων. Στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο γρήγορα εμφανίστηκε το δίλημμα μεταξύ νέας επιστρατεύσεως και αναγκαίου προσωπικού για τα εργοστάσια. Από την μία μεριά το μέτωπο είχε ανάγκη νέων στρατιωτών για να αναπληρωθούν οι απώλειες, από την άλλη μεριά άδειαζαν τα εργοστάσια από εργάτες και συνεπώς δεν μπορούσαν να παράγουν τα αναγκαία αγαθά για να συντηρηθεί ο στρατός και ο λαός. Το ακόμη χειρότερο σενάριο είναι όταν γίνεται κακή διαχείριση προσωπικού όπως σήμερα στην ρωσσο-ουκρανική σύρραξη. Εν μέσω πανικού για εξεύρεση εφεδρειών, η ουκρανική και η ρωσσική ηγεσία στέλνουν στο μέτωπο ως απλούς πεζικάριους, άτομα που θα μπορούσαν να κατασκευάσουν ή να λειτουργήσουν ένα μη-επανδρωμένο όχημα, με αποτέλεσμα να σκοτώνωνται ή να τραυματίζωνται, και να χάνει η κάθε πλευρά πολύτιμο δυναμικό το οποίο θα μπορούσε να προξενήσει μεγαλύτερη ζημία στον εχθρό, αν είχε γίνει καλύτερη διαχείριση.
-Ιστορική κατάρτιση ιθυνόντων σε μακροπρόθεσμους πολέμους και στις κοινωνικές και ψυχολογικές αλλαγές που συμβαίνουν στην διάρκειά τους. Η ιστορική κατάρτιση των ιθυνόντων πάνω σε πολεμικά ζητήματα θα παίξει μεγάλο ρόλο στο αποτέλεσμα του πολέμου. Ο Οκταβιανός, πρώτος ρωμαίος αυτοκράτωρ, ουδέποτε υπήρξε μεγάλος στρατιωτικός ηγέτης. Αλλά είχε την ικανότητα να επιλέγει κατάλληλους αξιωματικούς για στενούς συνεργάτες όπως ο Μάρκος Αγρίππας που έφερναν εις πέρας τις δύσκολες αποστολές που τους ανέθετε. Μπορούσε να ελιχθεί διπλωματικώς, και κυρίως να βρεί τους αναγκαίους πόρους για την διεξαγωγή των πολέμων. Ήταν ένας καλός μάνατζερ του πολέμου, παρότι δεν ήταν στρατηγός με την κλασσική έννοια του όρου. Στον αντίποδα στέκεται ο Νικόλαος Θεοτόκης, υπουργός στρατιωτικών κατά την Μικρασιατική εκστρατεία, άσχετος από πολεμικά ζητήματα, ουδέποτε φρόντισε να πλαισιωθεί από το κατάλληλο επιτελείο, με τραγικά αποτελέσματα για την Ελλάδα.
-Οικονομική διαχείριση του πολέμου και ναυτικός αποκλεισμός. Η οικονομική διαχείριση του νομίσματος και της οικονομίας, μαζί με την κατάλληλη προετοιμασία για την επιβολή ή την αντιμετώπιση ενός εχθρικού ναυτικού-εμπορικού αποκλεισμού καθορίζει τα αποτελέσματα της επιμελητείας-διοικητικής μερίμνης στρατού και λαού. Και στους δύο παγκοσμίους πολέμους, έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο ο ναυτικός αποκλεισμός των δυτικών δυνάμεων εις βάρος της Γερμανίας, και σήμερα βλέπουμε κάτι αντίστοιχο εις βάρος της Ρωσσίας. Μία ηγεσία που δεν ξέρει πώς να επιβάλλει εμπορικό αποκλεισμό στον εχθρό ή πώς να αντιμετωπίσει τον εχθρικό εμπορικό αποκλεισμό, φέρνει σε εξαιρετικώς δύσκολη θέση τον στρατό και τον λαό από πλευράς τροφοδοσίας.
-Κατασκευαστικές δυνατότητες και πρόσβαση σε στρατηγικά αποθέματα πρώτων υλών. Εάν ένας στρατιωτικός οργανισμός εξαρτάται από την εισαγωγή οπλικών συστημάτων, μπορεί εύκολα να πάθει ό,τι και η Χεζμπολλάχ που εισήγαγε βομβητές(pagers) από το εξωτερικό. Όμως για να κατασκευαστούν εγχώρια οπλικά συστήματα χρειάζεται εκπαιδευτική προετοιμασία πολλών ετών. Δεν φυτρώνουν σε περιβόλια οι εξειδικευμένοι τεχνικοί. Συγχρόνως η πρόσβαση σε πρώτες ύλες θα καθορίσει το αν μπορούν να κατασκευαστούν οπλικά συστήματα. Μπορεί μία χώρα να διαθέτει υψηλής εξειδικεύσεως προσωπικό, όπως η ναζιστική Γερμανία, αλλά να πάσχει από έλλειψη προσβάσεως σε πρώτες ύλες. Η Ρωσσία εδώ και πολλούς αιώνες διαθέτει υπουργείο στρατηγικών αποθεμάτων, κάτι που δεν υφίσταται στην Δύση ούτε στην Ελλάδα. Δι’ αυτού του υπουργείου προσπαθεί να καλύψει ανάγκες πολλών μηνών ή και ετών σε βασικά αγαθά.
-Αξιακό σύστημα και πολίτευμα. Το αξιακό σύστημα μίας κοινωνίας θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το αν η κοινωνία αντέχει στις πολεμικές κακουχίες. Μαλθακές κοινωνίες που εκπροσωπούνται από στρατιωτικούς οργανισμούς με σαθρό αξιακό σύστημα, θα υποστούν συντριπτική ήττα όταν αναμετρηθούν με εχθρό του οποίου το αξιακό σύστημα παράγει μαζικώς ήρωες.
-Κατασκοπεία και αντικατασκοπεία. Από τα αρχαία χρόνια οι κατάσκοποι αποτελούσαν ασύμμετρη απειλή και σημαντική μεταβλητή στις πολεμικές συγκρούσεις. Μία κοινωνία που απαξιώνει ή υποχρηματοδοτεί τον συγκεκριμένο κλάδο επιχειρήσεων, θα αντιμετωπίσει αρνητικές εκπλήξεις στα πεδία των μαχών.
-Ρυθμός γεννήσεων και θανάτων από μη-πολεμικές αιτίες, Η πλευρά που θα καταφέρει να διατηρήσει υψηλό δείκτη γεννήσεων σε έναν μακροχρόνιο πόλεμο, θα πλεονεκτεί έναντι της πλευράς που πάσχει από υπογεννητικότητα.
-Ικανότης επιβολής διαρκούς ειρήνης ή ανακωχής με δομικές αλλαγές για τον εχθρό ώστε να μην επανεμφανιστεί ο κίνδυνος. Οι πόλεμοι αρχίζουν, και κάποτε σταματούν. Ο νικητής πρέπει να διαθέτει το κατάλληλο προσωπικό που θα μπορεί να διαχειριστεί την ειρήνη, καθόλου εύκολη υπόθεση. Η Συνθήκη των Βερσαλλιών δημιούργησε περισσότερα προβλήματα απ’ όσα έλυσε. Ανακύπτουν ερωτήματα όπως ανακωχή δια μίας παγωμένης συγκρούσεως, ειρήνη με ή χωρίς δομικές αλλαγές εις βάρος του ηττημένου. Αν το επιτελείο των νικητών είναι ιστορικώς ανίδεο και δεν ξέρει πώς να διαχειριστεί την ειρήνη, λίαν συντόμως θα ξεσπάσει νέα πολεμική σύγκρουση.
-Καμμία από τις άνωθεν παραμέτρους δεν έχει αναλυθεί σοβαρώς στην σημερινή Δύση, πολλώ δε μάλλον στην παραπαίουσα Ελλάδα, παρότι οι ιθύνοντες επιθυμούν με ζέση να εμπλακούν σε έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο.
No comments:
Post a Comment